تفکری که به بهتر شدن زندگی بشر کمک نکند فاقد ارزش خواهد بود

به گزارش خبرنگار مهر، متنی که در ادامه می‌خوانید یادداشتی بر کتاب «سوژه و دازاین» نوشته فردریش ویلهلم فون هرمان؛ شاگرد و شارح آراء هایدگر که به تازگی منتشر شده است.

نویسنده این یادداشت، حمیدرضا بشیری‌فراز، نویسنده و فعال در حوزه نشر و کتاب است.

ما دو دسته متفکر داریم. یا آنهایی که خود صاحب اندیشه هستند و یا آن دسته از متفکرانی که به شرح و بسط آراء سایر متفکران می‌پردازند. کار دسته دوم تفسیر، تأویل، نقد، موشکافی و در بسیاری موارد، ساده‌سازی جهت درک و فهم طیف وسیع‌تر مخاطب است. امری که به شکر اندود کردن (sugar coating) در میان ادیبان مشهور است.

حال این پرسش مطرح می‌شود که چنین کاری چه فایده‌ای دارد؟ خوب می‌دانیم که فلسفه و مباحث فلسفی از پیچیدگی‌ها و ظرافت‌های بسیاری برخوردار است که حاصل جغرافیای زیستی، زیست، اعتقاد، باور و نحوة تماشای هستی از زاویه دید آن متفکر است.

حال این امر زمانی مشکل‌تر می‌شود که بحث ترجمه و انتقال مفاهیم از زبانی به زبان دیگر و از فرهنگی به فرهنگ دیگر نیز مطرح شود. از طرفی تمامی تلاش‌ها برای افزایش طیف مخاطب از این روست تا در ضمن پی بردن به ظرافت‌های هستی و بشر در رسیدن به آگاهی، با نگاه‌های مختلف پیرامون هستی و بشر به درک بهتری از زندگی جهت دستیابی به زیستی شایسته‌تر دست یابیم. (به کار بردن آگاهی)

چراکه تفکری که به بهتر شدن زندگی بشر کمک نکند طبیعتاً فاقد ارزش خواهد بود؛ آن هم در قرن بیست و یکم. حال که چنین است آراء متفکری که قرار است شرح و بسط داده شود اهمیت پیدا می‌کند .آراء کدام متفکر به بهتر شدن زندگی کمک شایان‌تری می‌کند؟ آراء کدام متفکر سرعت رسیدن به سعادت بشری را افزایش می‌دهد؟ آراء کدام متفکر جهان شمول‌تر است؟ و سوالاتی از این دست.

هایدگر را بزرگترین فیلسوف قرن بیستم قلمداد می‌کنند. این مسئله زمانی مطرح می‌شود که در این قرن افرادی چون سارتر، کامو، مرلوپونتی، آدورنو، هانا آرنت، فوکو، بارت، دریدا، دلوز، پوپر، بنیامین، بودری، بودریار و بسیاری افراد دیگری که هر یک سرآمد جریان فکری خود هستند نیز حضور دارند.

حال وقتی در میان لیستی چنین بلند بالا نام یک فرد؛ هایدگر، سرآمد همگی می‌شود باید از خود پرسید: او چه می‌خواهد به ما بگوید که باید از آن خبردار بشویم؟ اینجاست که اهمیت کتاب‌های نظیر کتاب «سوژه و دازاین» اثر «فون هرمان»، مشخص می‌شود. اثری که هرچند به بهانه هشتاد سالگی هایدگر و در دهه هشتاد میلادی به طبع رسیده و تابحال ویراست متعددی از آن به چاپ رسیده است، اما برای نخستین بار است که به فارسی برگردانده می‌شود. کتابی که به درک درست‌تر از اَبَرکتاب «هستی و زمان» اثر هایدگر کمک شایانی می‌کند.

اهمیت بودن چنین کتاب‌هایی زمانی درک می‌شود که مخاطب را به اصل آن چیزی که مدنظر هایدگر بوده، نزدیک می‌کند. مخصوصا که فون هرمان شاگرد و شارح آراء هایدگر، مخاطب را راهنمایی کرده و به بیان و شرح مطلب می‌پردازد. طبیعی است زمانی که درک درستی از چیزی نداشته باشیم، نمی‌توانیم دست به نقد برده یا از آن چیز، حال هر چه که می‌خواهد باشد، بهره ببریم.

طبیعی است که اگر بخواهیم درباره چیزی صحبت کنیم ابتدا باید بدانیم آن چیز چیست؟ آیا تصور ما از آن چیز همان است که باید باشد یا آن طور است که ما خود برداشت کرده‌ایم؟ آیا به سمت درک او رفته‌ایم یا او را برای فهمیده‌شدن به درک خود نزدیک کرده‌ایم؟ و آیا در این رفت و آمد اصلا آن چیز را دچار استحاله کرده‌ایم یا خیر؟

این موضوع در خصوص فهم هایدگر و اندیشه‌اش در ایران صدق می‌کند، که فراوان در این خصوص در بین صاحب‌نظران بحث و گفتگو شده است و من از آن می پرهیزم.

ترجمه این کتاب اتفاق مبارکی است که رقم خورده و باید آن را به فال نیک گرفت. اینکه انتشاراتی بعد از گذشت چهار دهه از انتشار نوبت اول این کتاب، دست به ترجمه آن زده است، هرچند دیر اما جسارتی قابل تحسین را نوید می‌دهد.

کتاب «سوژه و دازاین: مفاهیم اساسی هستی و زمان» اثر فردریش ویلهم‌فون هرمان توسط احسان پویافر و فلورا عسکری‌زاده از آلمانی به فارسی برگردانده شده و در پنج بخش و در ۳۲۳ صفحه با بهای ۷۵ هزار تومان از سوی انتشارات پگاه روزگار نو در سال ۱۴۰۰ به چاپ رسیده است.

در آخر باید این نکته را نیز یادآور شوم که این کتاب هر چند از ترجمه‌ای قابل قبول و روان و خوش‌خوان برخوردار است اما از زبانی ثقیل بهره برده و فهم آن برای همگان ممکن نیست و مخاطب فلسفه‌دان را طلب می‌کند. فلسفه‌دانی که با زبان و اصطلاحات فلسفی آنهم از نوع آلمانی و هایدگری‌اش آگاه باشد. به امید ترجمة بیشتر آثاری چنین.